Deze afbeelding roept een sterk gevoel op van wat men in de psychologie wellicht zou kunnen omschrijven als ‘dehumanisering’. Het lijkt een metafoor voor het verlies van individuele identiteit binnen de moderne, bureaucratische samenleving. De mensen op deze afbeelding zijn letterlijk bedekt onder een massa van uniformiteit – de koffers – wat kan wijzen op een kritiek op de collectieve druk en de eentonigheid van het hedendaagse werkende leven. Het doet ook denken aan de zorgwekkende tendensen van het individualisme dat verloren gaat in de massaconsumptie en de onpersoonlijke aard van het globale kapitalisme. In bredere zin zou men kunnen zeggen dat dit een representatie is van een systeem waarin iedereen verwisselbaar is, en waar unieke persoonlijke kenmerken worden onderdrukt door de eisen van conformiteit en efficiëntie – een thematiek die in onze tijd van digitale transformatie en automatisering steeds actueler lijkt te worden.
Deze afbeelding leent zich voor reflectie over de positie en waarde van het individu binnen maatschappelijke structuren, en hoe dit zich verhoudt tot de kernwaarden die ik belangrijk vind, zoals macht, autoriteit en controle. Het roept ook vragen op over de rol van het individu in het aanzetten tot verandering en het behouden van een zekere mate van autonomie binnen een systeem dat vaak het tegenovergestelde lijkt te eisen.
Het reflecteert ook een maatschappelijke dynamiek waarbij de hypothalamus, de angstklier in ons brein, overactief wordt. Dit heeft invloed op ons vermogen tot rationeel denken en maakt ons vatbaar voor manipulatie door angst. We zien dit terug in de manier waarop de stad, met al zijn neuroses, zich onderscheidt van het rustigere platteland in Nederland. Het is een angst die voortkomt uit een zoektocht naar veiligheid, die op zichzelf weer gebaseerd is op emotionele overwegingen.
De politiek en media spelen hierop in door een cultuur van paranoia te creëren, waarbij mensen worden gemobiliseerd door ze murw te maken met nachtmerries in plaats van ze te laten dromen. Dit zet de deur open voor een paranoïde politiek, waarbij de conversatie verloren gaat en vervangen wordt door wederzijdse veroordeling.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat mensen, vooral in tijden van crisis, zoals de pandemie en oorlogen, hun vrijheden inleveren voor een gevoel van veiligheid. We zijn, zoals Tocqueville al voorzag, langzaamaan getransformeerd tot een samenleving waar minutieuze regels en een allescontrolerende staat ons tot afhankelijke kinderen maken, onbekwaam om risico’s te nemen en vrijheid te omarmen.
Om deze collectieve angst en het afschermen te doorbreken, is het essentieel dat we als samenleving leren omgaan met onze angsten. Dit vergt een confrontatie met onze diepste gevoelens van onrecht en miskenning, maar ook met de verwachtingen die we hebben van het leven. Als we in staat zijn om onszelf te bevrijden van de ketenen van angst, kunnen we beginnen met het herstellen van onze autonomie en het vermogen om kritisch na te denken. Het is een proces van volwassenwording, waarbij we moeten leren om niet alleen te reageren vanuit primaire emoties zoals angst en woede, maar ook vanuit een weloverwogen en rationele benadering.
De vraag is nu, hoe kunnen we deze collectieve angst verminderen? Het antwoord ligt wellicht in het herwaarderen van de menselijke maat, het koesteren van streekidentiteit en nabuurschap, zoals de BBB en het nieuwe sociaal contract voorstellen. Het gaat om het herontdekken van zorg voor elkaar en het doorbreken van de neuroses die de stedelijke omgeving ons oplegt. We moeten de verbeelding weer een plek geven in de politiek, zodat mensen niet langer murf worden gemaakt met nachtmerries, maar juist geïnspireerd raken om te dromen en te creëren.
Het is van cruciaal belang dat we de paranoia die nu heerst in het publieke debat en op sociale media doorbreken. We moeten weer leren converseren in plaats van elkaar te veroordelen. Dit vereist een cultuurverandering waarbij we de dialoog herwaarderen en ons richten op constructieve kritiek in plaats van polarisatie. Het is tijd dat we de emotionele paraatheid die ons in een constante staat van angst houdt, loslaten en zoeken naar manieren om onze ‘aura’ te herstellen, om zo minder vatbaar te zijn voor de negatieve invloeden die ons van buitenaf bereiken.
Alfred,
Hoofdredacteur, programmamaker
