Om de burger weer aan het stuur te krijgen, moeten we ons realiseren dat de huidige maatschappelijke en politieke structuren niet langer toereikend zijn. Er is een diepe kloof tussen de abstracte wereld van technocratische oplossingen en de concrete realiteit waarin de burger leeft. De boerenprotesten, zoals we gezien hebben bij de BBB-beweging, tonen aan dat mensen zich verenigen rond een gedeeld lot en gedeelde waarden, wat resulteerde in een politieke ommekeer.
We moeten af van de hiërarchie waarin theoretisch geschoolden neerkijken op de praktisch geschoolden, en van het idee dat deskundigen de wijsheid in pacht hebben. Het wantrouwen ten opzichte van deze ‘deskundigen’ heeft gezorgd voor een breuk tussen burger en staat. Verder moeten we erkennen dat de plek waar beslissingen genomen worden – zoals de Raad van State – niet altijd het draagvlak van de bevolking weerspiegelt, hetgeen duidelijk werd toen besluiten top-down werden opgelegd zonder brede maatschappelijke steun.
Om burgers weer aan het stuur te krijgen, moeten we hen actief betrekken bij problemen en potentiële oplossingen, hen informeren over de voor- en nadelen, en transparant zijn over de kosten en wie daarvan profiteert of juist de lasten draagt. Dit vereist ook een heropvoeding van de burger, die moet leren zich actief te mengen in maatschappelijke vraagstukken, in plaats van zich te laten verdrijven naar passiviteit.
Daarnaast is het cruciaal om een politieke beweging te creëren die de massa mobiliseert om te stemmen op partijen die oprecht de belangen van het volk vertegenwoordigen en die zich niet laten leiden door de grillen van lobbyisten of multinationals. Het is van belang dat we de politieke arena niet overlaten aan de zogenaamde ‘volksverraders’, maar dat we juist de strijd aangaan om onze democratie te herpakken. Dit betekent dat we ons niet moeten laten meeslepen in de hysterie van de dag, maar dat we ons moeten richten op de fundamentele vraagstukken die onze samenleving raken.
We moeten ons bewust zijn van de uitholling van de natiestaat en de overdracht van beslissingsbevoegdheden naar instanties buiten ons eigen land, wat een directe impact heeft op de mate van controle die burgers hebben. De democratie is geen speelbal van internationale machten, maar een systeem dat geworteld moet zijn in de wil en het welzijn van het volk. Het is tijd om de naïviteit af te schudden en te beseffen dat politieke spelletjes en schijnbewegingen niet in ons belang zijn.
Er zijn belangrijkste obstakels die burgers ervan weerhouden om de controle te nemen.
Een historisch vertrouwen in de zorg van de overheid, maar ook gemakzucht, en egocentrisme.
Het historisch vertrouwen in de overheidszorg is een fenomeen dat niet zomaar uit de lucht is komen vallen. Het is opgebouwd uit decennia van verwachtingen en ervaringen. Echter, zoals we hebben gezien in de toeslagenaffaire, kan dit vertrouwen ernstig geschaad worden door de onverbiddelijkheid van instanties zoals de belastingdienst. Het afbrokkelen van dit vertrouwen wordt verder versterkt door de neiging van de overheid om, onder het mom van efficiëntie en rendabiliteit, voorzieningen te sluiten, wat resulteert in een kille staat die ver weg voelt van de burger – kijk maar naar de situatie met de ziekenhuizen in Zeeuws-Vlaanderen. Dit versterkt de perceptie dat de staat niet langer ‘voor ons is’, maar een verre, kille entiteit die alleen opduikt in de vorm van repressie en bestraffing.
Gemakzucht en egocentrisme zijn ook geen vreemde fenomenen in onze samenleving. Burgers wijken vaak uit naar eenvoudige entertainmentopties in plaats van zich te verdiepen in complexe maatschappelijke kwesties. Deze tendensen worden verergerd door een samenleving die steeds meer risico-avers en comfort-gericht wordt, zoals de veranderde omgang met angst laat zien. Dit gedrag zorgt ervoor dat men zich minder verantwoordelijk voelt om deel te nemen aan het maatschappelijk discours of actie te ondernemen wanneer de fundamenten van onze samenleving worden bedreigd.
Om het tij te keren, zouden we kunnen overwegen om nieuwe manieren te introduceren om burgers te betrekken bij besluitvorming en ze te stimuleren tot actief engagement, zoals door middel van burgerraden of brede maatschappelijke discussies over complexe onderwerpen zoals het stikstofdossier. Dit zou niet alleen het gevoel van betrokkenheid kunnen vergroten, maar ook een gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid kunnen herstellen. Het is essentieel dat we de burger niet alleen zien als een ontvanger van overheidszorg, maar als een actieve deelnemer in het vormgeven van die zorg.
Alfred,
Hoofdredacteur, programmamaker
